Foça Tarihi

Foça, Antik Yunan İon yerleşimlerinin en önemlilerinden biriydi ve batı uygarlığının temellerinin atıldığı İyonya'da yer aldı. İyonlar döneminde felsefe, mimarlık ve heykeltıraşlıkta öncü oldu. Ünlü heykeltıraş Telephanes, Pers saraylarını yapıtlarıyla donattı ve mimar Theodoros da öne çıkan isimler arasındaydı. Phokaia, İ.Ö. 11. yüzyılda Aiollar tarafından kuruldu ve İyon yerleşimi İ.Ö. 9. yüzyılda başladı Phokaialılar usta denizcilerdi ve mühendislik konusundaki üstün zekâları sayesinde Ege, Akdeniz ve Karadeniz'e koloniler kurarak ticarette de büyük başarı elde ettiler. Phokaia, doğal altın-gümüş karışımı olan elektron sikkeyi ilk bastıran kentlerden biriydi.

Ancak, başarıları Perslerin dikkatini çekti ve İ.Ö. 546 yılında Persler tarafından tahrip edilen ilk İyon kentiydi. Pers istilasıyla kentin görkemli çağı sona erdi ve birçok kişi kenti terk etmek zorunda kaldı. İ.Ö. 334'te Büyük İskender'in Anadolu'ya ayak basarak Pers egemenliğini ortadan kaldırması, yeni bir dönemin başlangıcı oldu. Phokaia, İskender'in ölümünden sonra sırasıyla Seleukoslar, Bergama Krallığı ve Romalılar tarafından yönetildi.Phokaia, Ord. Prof. Dr. Ekrem AKURGAL liderliğindeki kazılar sayesinde gri renkli Aiol seramiği bulgularıyla M.Ö. 11. yüzyılda Aioller tarafından kurulmuş olduğu belirlenmiştir. Ayrıca, M.Ö. 9. yüzyılın sonundan itibaren bir İyon yerleşimi olduğu da tespit edilmiştir.Foça'da yapılan daha yeni kazılarda M.Ö. 2000'e tarihlenen seramiklerin bulunması, Phokaia'nın kökeninin daha eski Tunç Çağları'na kadar gittiğini göstermektedir. Bu antik yerleşim günümüze kadar devam etmiştir.Smyrna'nın M.Ö. 600'lerde Lidya Kralı Alyattes tarafından yıkılmasından sonra,ticariegemenlik Phokaia'ya geçmiştir ve bu dönemde Phokaia sikke basımında zenginleşmiştir. M.Ö. 600 yılının ilk yarısında altın çağını yaşayan Phokaia, İyonya'da ilk elektron sikke basan kentlerden biri olmuştur. Bu paralar deniz ticaretiyle Akdeniz ve Mısır'a kadar yayılmıştır.Ancak, Perslerin M.Ö. 546 yılında Sardes'i ele geçirmesiyle Phokaia'nın altın çağı sonaermiştir. Pers komutanı Harpagos, kent duvarlarının önüne toprak tepecikler yığarak kenti ele geçirmiştir.İskender'in ölümünden sonra Phokaia, Seleukoslar, Attaloslar ve Pergamon Krallığı tarafından yönetilmiştir. M.Ö. 133 yılında Pergamon Krallığı'nın Roma İmparatorluğu'na bağlanmasıyla Phokaia Romalıların egemenliğine geçmiştir. Kent, Massalia'nın yardımıyla yıkılmaktan kurtulmuş ve Pompeius tarafından özgürlüğü geri verilmiştir.1300'lerde Türklerin Anadolu'yu ele geçirmesiyle, Foça, Osmanlı İmparatorluğu'nun önemli liman kentlerinden biri olmuştur ve doğu-batı bağlantısını sağlayan limanlardan biri olarak öne çıkmıştır.